Jeśli czeka cię trudny dzień, jesteś zestresowany i zmęczony, potrzebujesz nagle podnieść swoją sprawność fizyczną lub intelektualną albo odchudzasz się i chcesz mniej jeść – pomyśl o yerba mate, naparze przyrządzanym z liści ostrokrzewu paragwajskiego. Jakie są właściwości tej cudownej zdaniem milionów osób rośliny? Dziś tłumaczymy, czy w Polsce dostępne są jej sadzonki i nasiona. Czy wyciąg z liści ostrokrzewu paragwajskiego może być szkodliwy dla zdrowia?
Yerba mate jest szczególnie popularne w krajach Ameryki Południowej (Argentynie, Paragwaju, Urugwaju, Brazylii), gdzie znajduje się najwięcej upraw ostrokrzewu paragwajskiego. W tamtych okolicach stanowi odpowiednik naszej herbaty i kawy. Wiecznie zielone drzewo osiąga wysokość do 20 m w środowisku naturalnym, choć w uprawach zwykle jest przycinane do 4-5 m.
Na skróty
ToggleOstrokrzew paragwajski a yerba mate
Napar Yerba mate powstaje dzięki zaparzeniu gorącą wodą wysuszonych i rozdrobnionych liści, które zawierają witaminy, minerały i kofeinę. Według podań, Indianie z plemienia Guarani do XVII wieku pili yerba matę, odsączając liście zębami. Cenili ją głównie jako środek przeciwko zmęczeniu i łagodzący uczucie głodu. Hiszpańscy żeglarze, którzy podbili ziemie Guarani, chętnie sięgali po napój chroniący ich przed zachorowaniem na szkorbut. Żując świeżo zerwane listki, czuli się pobudzeni, naładowani energią i skoncentrowani.
Yerba mate – herbata z ostrokrzewu paragwajskiego
Yerba Mate dotarła do Europy w XVII wieku dzięki misjonarzom jezuickim, którzy rozpropagowali ją jako alternatywę dla herbaty sprowadzanej z Azji. To oni nadali naparowi nazwę, która wywodzi się od słowa hierba (w języku starohiszpańskim pisane jako yerba), co oznacza zioło. Stąd wywodzi się światowa kariera rośliny, o której czasem mylnie mówi się, że to herbata z ostrokrzewu paragwajskiego.
Liście ostrokrzewu paragwajskiego
Ostrokrzew paragwajski, z którego produkowana jest yerba mate, to wiecznie zielone drzewo z rodziny ostrokrzewowatych, spokrewnione z występującym w Polsce ostrokrzewem kolczastym. Ma gładką, jasną korę i lśniące podłużne liście o ząbkowanych krawędziach, które osiągają nawet kilkanaście centymetrów długości. Drzewo w warunkach naturalnych dorasta zwykle do około 8 m. W ciągu roku z okazu o wysokości 6-8 m można zebrać 30-38 kg suszonych liści.
Drzewo kwitnie zwykle od października do grudnia. Niewielkie białe lub kremowe kwiaty przekształcają się wtedy w okrągłe, czerwone owoce. Ale najcenniejszą częścią rośliny są liście i łodyżki, z których przygotowuje się napary, a ekstrakty z ostrokrzewu wykorzystywane są także w kosmetyce.
Ostrokrzew paragwajski – właściwości
Badania wykazały, że yerba mate posiada niemal wszystkie witaminy niezbędne do podtrzymania życia (A,B1,B2,C,E,H). Jest bogata w karoten, sód, magnez, wapń, żelazo, miedź, potas, krzem, fosfor, siarkę). Wpływa rozluźniająco na mięśnie, obniża ciśnienie krwi, poprawia krążenie, łagodzi uczucie głodu, poprawia przemianę materii.
Ma działanie przeciwutleniające, dzięki czemu jest bardzo pomocna w profilaktyce raka, schorzeń układu krążenia i wątroby. Obniża poziom złego cholesterolu i podnosi poziom dobrego, co ma znaczenie również w profilaktyce przeciwmiażdżycowej. Ma działanie ochronne dla serca, co oznacza, że łagodzi jego dysfunkcje i odbudowuje uszkodzenia.
Wyciąg z liści ostrokrzewu paragwajskiego
Ekstrakt z ostrokrzewu paragwajskiego jest suplementem diety o właściwościach przeciwutleniających. Wspiera odporność DNA, białek i lipidów na uszkodzenia wywołane wolnymi rodnikami. Dzięki działaniu antyoksydacyjnemu wspomaga funkcjonowanie całego organizmu. Wyciąg jest dostępy w stacjonarnych oraz internetowych aptekach i sklepach zielarskich. Dystrybutor wśród środków ostrożności przy stosowaniu ekstraktu zaleca prowadzenie zdrowego trybu życia i zrównoważonego sposobu żywienia.
Ostrokrzew paragwajski – nasiona
W Ameryce Południowej od kilkudziesięciu lat prowadzone są intensywne prace, których celem jest zwiększenie plonów i zawartości kofeiny w liściach oraz wzrost odporności na choroby. Plantacje ostrokrzewu zachowują największy stopień naturalności. Największe znajdują się w brazylijskim stanie Parana, gdzie sadzi się tylko okazy męskie, które są gęściej i obficiej ulistnione. Nasiona szybko tracą zdolność kiełkowania i muszą być jak najszybciej wysiane w specjalnych szkółkach. Plony z jednego drzewa zbierane są co trzy lata.
Ostrokrzew paragwajski w Polsce
Czy można uprawiać ostrokrzew paragwajski w Polsce? Oczywiście! Nasiona kupione w sklepie powinniśmy namoczyć w letniej wodzie przez dobę i dopiero później przystąpić do siania. Roślina wymaga gleby o pH w granicach 5,8-6,8. Nasiona umieszczamy w ziemi na głębokości 3-4 mm i ustawiamy doniczkę w dobrze nasłonecznionym i ciepłym miejscu. Najlepsza temperatura dla rozwoju rośliny wynosi 23-25 st. C w dzień i 18-20 st. C w nocy. Znosi spadki temperatury do -6 st. C.
Ostrokrzew paragwajski – sadzonki
Pierwsze zbiory liści są możliwe już po trzech latach od sadzenia. W warunkach domowych doniczkowy ostrokrzew może osiągnąć nawet kilkadziesiąt centymetrów wysokości. Zbiory nie będą jednak imponujące, choć z pewnością wystarczy ich do zaparzenia własnej maty. Najlepiej więc traktować wyhodowane krzaczki jako ozdobę.
Ostrokrzew paragwajski – przeciwwskazania
Napar z ostrokrzewu paragwajskiego może działać drażniąco na żołądek oraz dwunastnicę, stąd nie powinny do pić osoby ze schorzeniami układu pokarmowego. Do występowania skutków ubocznych yerba mate często przyczynia się kofeina, dlatego naparu z ostrokrzewu paragwajskiego nie powinny spożywać dzieci, kobiety w ciąży oraz karmiące.