Czajnik do herbaty – czym kierować się przy wyborze?

Czym jest czajnik do herbaty? Jaki wybrać i na co zwracać uwagę? Jak o niego dbać? Wszystkiego dowiesz się poniżej W artykule znajdziesz następujące informacje:
  • Historia i pochodzenie czajnika • Czajniki do herbaty w różnych kulturach • Czajnik tradycyjny – co warto o nim wiedzieć • Na co zwracać uwagę przy kupnie czajnika do herbaty • Czajnik elektryczny do herbaty • Jak czyścić czajniki do herbaty?
Warto też dowiedzieć się z czego pić herbatę.

Historia i pochodzenie czajnika

Za pionierów w produkcji czajników do herbaty uważa się Chińczyków. Według najstarszych zapisków, raczyli się nią już przeszło 2000 lat p.n.e. Do Europy roślina ta dotarła znacznie później bo dopiero w okolicach XVI-XVII w., a spopularyzowali ją Brytyjczycy za pomocą zakrojonych na szeroką skalę upraw w XIX stuleciu. Przez te wszystkie lata w czymś ją trzeba było parzyć. Nie ulega wątpliwości, że historia i znaczenie naczyń służących do gotowania herbaty są tak samo ważne jak ona sama. Wracając do mieszkańców Państwa Środka – to oni wieku XVI zajmowali się wytwarzaniem pierwszych naczyń służących do parzenia ulubionego napoju. Europejczycy, mimo że jak już to było wspominane, herbatę zaczęli pić dopiero ok. XVI-XVII w., to już wcześniej znali podobne naczynia, które służyły do parzenia najróżniejszych wywarów z ziół. Eksperci są zgodni co do tego, że to właśnie w Chinach pojawiły się pierwsze czajniki do parzenia herbaty, przypominające wyglądem to co mamy dzisiaj. Tzn. dzbanki z uchwytem i niewielkim lejkiem. Wykonywane były (i są do dzisiaj!) z gliny wydobywanej w prowincji Yixing, o czym więcej w poniższym akapicie.  Podobnie miała się rzecz w sąsiedniej Japonii, gdzie również parzenie herbaty stanowi niejako cały rytuał. Rosjanie i Irańczycy na szeroką skalę stosowali samowary już od XVIII w. Wówczas do podgrzewania wody służył węgiel drzewny, kilkaset lat później – grzałka elektryczna.  Warto tu rozróżnić – czajnik do herbaty to nie to samo co czajnik do wody. Dawniej czajnik jednoznacznie był naczyniem przeznaczonym tylko i wyłącznie do parzenia herbaty. Dziś na myśl o czajniku przychodzi raczej o gotowaniu wody.  aromatic green tea on black rock. chinese cuisine.

Czajniki do herbaty w różnych kulturach

W różnych stronach świata parzy się herbatę na różne sposoby. Choćby wspomniani Chińczycy i ich słynne na całym globie Czajniki YixingProdukuje się je ze specjalnej gleby, która nadaje im wyjątkowe właściwości. Mały dzbanek, ze względu na porowatość glinki, po kilku zaparzeniach nabiera aromatu herbaty, co sprawia, że każdy kolejny napar będzie miał jeszcze bogatszy smak. Z tego też powodu warto ograniczyć się do gotowania jednego rodzaju herbaty w pojedynczym czajniku Yixing, żeby zachować czysty smak. Położona nieopodal Japonia również ma swoje spojrzenie na naczynie do parzenia ulubionego naparu. Jednym z nich są wyroby znane jako Tetsubin – są to żeliwne japońskie czajniki do herbaty. Ich nazwa przetłumaczona na język polski oznacza dosłownie żelazny garnek. W japońskiej sztuce Chanoyu (tamtejsza ceremonia parzenia herbaty), Tetsubin powinien zostać ustawiony na piecyku przenośnym Binkake, który działa na węgiel drzewny. Dlaczego natomiast żeliwo? Uważa się, że poprawia smak gotowanej wody co w połączeniu ze specyficznym, wyrafinowaną, delikatną charakterystyką japońskich herbat, sprawia, że ich posmak staje się słodszy, bogatszy i bardziej odpowiadający charakterystyce napoju. Wiele wartościowych informacji na temat specyfiki napojów z różnych stron świata oraz sposobów ich parzenia znaleźć można odwiedzając nasz dział poświęcony stylowi życia Innym bardzo znanym japońskim czajnikiem jest Tetsukyusu. Z zewnątrz przypomina Tetsubin, jednak istnieje zasadnicza różnica, która objawia się dopiero gdy zajrzymy do środka. Tetsukyusu są emaliowane, oraz nierzadko wyposażone w wyjmowane sitko do herbaty. Nie należy go używać do podgrzewania samej wody, gdyż mogłoby to nieodwracalnie uszkodzić wewnętrzną powłokę.  Także Turcy słyną z zamiłowania do herbaty. Niegdyś korzystali z urządzeń przypominających znane także u nas samowary. Dzisiaj jednak bardziej popularny jest typowo turecki czajnik do herbaty, nazywany çaydanlık (po polsku po prostu czajnik). Z wyglądu przypomina dwa ułożone na sobie dzbanki. Na dole znajduje się większy i służy do podgrzewania wody, natomiast u góry umieszczony jest mniejszy (zwany demlik) w którym znajduje się skoncentrowana herbata. Napój z demlika rozcieńcza się gorącą wodą dolnej części i w ten sposób otrzymujemy ulubioną herbatę. Tego typu naczynia tradycyjnie wyrabiane były z mosiądzu lub miedzie, a czasem srebra lub złota. Dziś dominują stal nierdzewna, aluminium, ceramika, a same uchwyty to zwykle plastik lub aluminium.  Rosjanie również mają swoje spojrzenie na czajniki. Samowar to w końcu ich wynalazek. O ile początkowo służył po prostu do gotowania wody, to w miarę popularyzacji herbaty montowano w nich niewielki kranik, który ułatwiał napełnienie filiżanki wodą. Samowary były popularne nie tylko w Rosji, ale i Turcji, Iranie (Samavar), Indiach (samowary kaszmirskie). Nierzadko tego typu naczynia można by pewnie znaleźć u naszych dziadków oraz rodziców. 

Czajnik tradycyjny – co warto o nim wiedzieć

Mimo, że czajniki elektryczne dostępne są na rynku od wielu lat, te tradycyjne nadal cieszą się niesłabnącą popularnością. Z czego ona wynika? Przede wszystkim z zamiłowania ludzi do dobrej herbaty oczywiście, ale nie tylko samo picie się liczy, ale i cały rytuał.  Czajników tradycyjnych do herbaty jest wiele. Wspomniane chińskie czy japońskie, samowarowe, tureckie czy marokańskie – wybór jest niezwykle szeroki. Różne są też materiały z których się je wykonuje – żeliwo, ceramika, szkło, porcelana, stal czy srebro. Istnieją również czajniki do herbaty z podgrzewaczem. Budową przypominają czajniki tureckie – składają się z dwóch elementów. Jeden – u góry – to właściwy czajniczek w którym znajduje się napar. Poniżej natomiast znajduje się pojemnik na świeczkę, za pomocą której będziemy podgrzewać herbatę.  Należy także pamiętać by w czajnikach, które mogą przyswoić aromat herbaty nie przygotowywać tych mocno aromatyzowanych, żeby potem nie mieszały nam się smaki, a jeśli lubimy różne, skrajne odmiany – najlepszym wyborem będzie czajnik szklany.  Poniżej znajduje się kilka praktycznych zalet i wad tradycyjnych czajników. Zalety:
  • Dobrze wykonany czajnik pozwoli wydobyć z dobrej herbaty to co najlepsze. 
  • Mogą służyć jako dekoracja, gdyż wiele z nich jest bogato zdobionych. 
  • Ceremonia parzenia herbaty może być relaksująca sama w sobie. 
  • Czajniki z różnych stron świata mogą stanowić wstęp do zapoznawania się z inną kulturą, zaczynając oczywiście od parzenia herbaty.
Wady:
  • Jest to nieco czasochłonne zajęcie, raczej nie dla ludzi zabieganych. 
  • Przeważnie powinno używać się jednego czajnika do jednego rodzaju herbaty, co może być problematyczne. 
  • Dopóki nie zaczerpniemy odrobiny wiedzy na temat parzenia herbaty, możemy kupić naczynie słabej jakości co może być zniechęcające w perspektywie dalszego interesowania się parzeniem herbaty. 

Na co zwracać uwagę przy kupnie czajnika do herbaty?

Na to pytanie padła już po części odpowiedź w powyższym akapicie. Podsumowując, przede wszystkim zwracać uwagę należy na:
  • Jakość wykonania – jest to bardzo ważne, w tym naczyniu przygotowujemy napój który zamierzamy wypić, należy zadbać o to by był jak najlepszy. 
  • Powinien mieć miejsce do którego wsypujemy herbatę, dziobek przez który nalewamy gotowy napój, przykrywkę, która umożliwi parzenie oraz uchwyt, który nie będzie się przesadnie nagrzewał w trakcie parzenia.
  • Czajnik powinien zawierać filtr, który zatrzyma liście herbaty podczas nalewania jej do filiżanki.
  • Dziobek powinien być odpowiednio wyprofilowany, tak by napar nie przelewał się przez pokrywkę. 
  • Przykrywka również powinna szczelnie domykać otwór, tak by parzenie przebiegało bezproblemowo oraz by nie poruszała się przy każdym ruchu czajnikiem. 
teapot and tea cups with blooming almond tree branches

Czajnik elektryczny do herbaty

Na rynku dostępne są również elektryczne czajniki do herbaty. Popularność tego  typu rozwiązania stale rośnie. Zwykle wykonane są ze szkła, metalu i tworzyw sztucznych, co sprawia, że nie musimy ograniczać się tylko do jednego rodzaju herbaty, bo te materiały nie mają takiej zdolności do przyswajania aromatu jak żeliwo czy glinka. Do zalet należy dodać również fakt iż większość tego typu urządzeń ma funkcję regulacji temperatury. Jest to niemałe ułatwienie gdyż wodę powinno gotować się do określonej temperatury, w zależności od rodzaju herbaty, a po jej zalaniu – odpowiednio długo parzyć. Przykładowo, białą czy zieloną do ok. 70-80°C, czarną do ok. 95-100°C. Tego typu czajniki mają na wyposażeniu odpowiednie pojemniki na herbatę, ponownie z resztą jak ich tradycyjne odmiany. Osoby które zdecydują się na elektryczny czajnik do herbaty z pewnością docenią również szybkość działania – cała ceremonia skracana jest do zaledwie kilku minut… tylko pytanie czy właśnie o to chodzi?
Rodzaj Herbaty Czas Parzenia Temperatura Wody
Herbata Czarna ok. 5 minut 95-100°C
Herbata Biała ok. 3 minut 60-80°C
Herbata Zielona ok. 2-3 minut 60-80°C
Herbata Owocowa/Ziołowa ok 5-10 minut  100°C
Herbata Darjeeling ok. 3-5 minut  90°C
Herbata Oolong ok. 3-5 minut  90-96°C

Jak czyścić czajniki do herbaty?

Jak czyścić czajniki do herbatyPrzede wszystkim – unikajmy detergentów. Mogą mieć zgubny wpływ na smak przygotowanej przez nas herbaty. Z tego samego powodu, nie powinno się ich myć również w zmywarce. Wystarczy przepłukać go samą wodą – to wystarczy. Aromat herbaty, który w nim pozostanie jest wręcz wskazany – ułatwi to przyszłe parzenie i pozwoli na wydobycie jeszcze lepszego smaku.  Po czyszczeniu powinno się jak najdokładniej osuszyć czajnik – najlepiej czystą ścierką. O czym jeszcze warto pamiętać to fakt, iż czajnik należy jak najszybciej opróżnić z niedopitego naparu. Wielokrotne pozostawienie w nim herbaty np. na całą noc może skutkować pojawieniem się osadu, rdzy czy w skrajnych przypadkach – pleśni.

FAQ

Czy czajnik i czajnik do herbaty to to samo?

Nie, są to różne rzeczy. Czajnik to czajnik – kiedyś właśnie tak nazywano naczynie służące do parzenia herbaty, dziś kojarzy się z tą nazwą urządzenie do gotowania wody. Czajnik do herbaty to właśnie naczynie przeznaczone do przygotowywania ulubionego naparu. Zwykle żeliwne lub ceramiczne, ale może być wykonane ze szkła czy metalu.

Czy w tradycyjnym czajniku można parzyć różne herbaty?

Co do zasady – nie. Głównym czynnikiem tutaj jest materiał z którego został wykonany. Jeśli jest to szkło czy metal, np. aluminium to w teorii nie powinno to przeszkadzać. Jeśli jednak planujemy zakup czajnika ceramicznego, żeliwnego czy porcelanowego – pamiętajmy, że specyfika materiału pozwala na wchłanianie aromatu spożywanej przez nas herbaty, dzięki czemu każde kolejne parzenie poprawia jej smak.

Czy można używać tradycyjnych środków do czyszczenia czajnika do herbaty?

Nie, nie powinno używać się środków chemicznych do czyszczenia czajnika do herbaty. Najlepsza będzie zwykła woda i dokładne suszenie za pomocą czystej ściereczki. Zapach i środki zawarte w chemicznych środkach mogłyby się osadzić na ściankach naczynia i popsuć smak kolejnych herbat.